از جمله آسیب های شایعی که می تواند هر فردی با هر فعالیتی را درگیر کند پیچ خوردگی مچ پا است .در واقع رگ به رگ شدن زمانی اتفاق می افتد ، که رباط هایی که مچ پا را حمایت می کنند بیشتر از حد کشیده شود واین کشیدگی مداوم باعث پارگی رباط می شود.درد ، تورم وضعف در پاها از جمله علائم این عارضه می باشد . بیشتر پیچ خوردگی ها با درمان های محافظه کارانه مانند یخ، فشرده سازی ، داروهای بدون نسخه و تمرینات توانبخشی ساده بهبود می یابند. در صورتی که این عارضه را بدون انجام درمان وتوانبخشی رها کنید ،این پیچ خوردگی مچ پا می تواند مچ پای شما را ضعیف کرده و احتمال آسیب مجدد را افزایش دهد. برای شناخت کافی از پیچ خوردگی مچ پا ، عواملی که باعث ایجاد این عارضه می شوند و راههای درمان آن با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.شما می توانید از طریق تخصصِی ترین موسسه یعنی كلينيك فیزیوتراپی باران با فیزیوتراپیست های ما در ارتباط باشید واز مشاوره و معاینه ی فیزیوتراپی رایگان استفاده نمایید تا به راحتترین شکل ممکن درمان شوید .
مباحث مورد بررسي
- پیچ خوردگی مچ پا چیست ؟
- درجات پیچ خوردگی مچ پا
- انواع پیچ خوردگی مچ پا
- علت پیچ خوردگی مچ پا
- علائم پیچ خوردگی مچ پا
- چگونه می توان از پیچ خوردگی مچ پا جلوگیری کرد ؟
- تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
- مدیریت ودرمان
- نقش فیزیوتزاپی در درمان پیچ خوردگی مچ پا
- سوالات متداول
پیچ خوردگی مچ پا چیست ؟
پیچ خوردگی مچ پا یا همان رگ به رگ شدن از آسیب های بسیار شایع محسوب می شود .پیچ خوردگی مچ پا ممکن است برای هر فردی و با هر سنی (چه کودک و چه بزرگسال) اتفاق بیافتد . پیچ خوردگی مچ پا (رگ به رگ شدن) هنگامی اتفاق می افتد که رباط های قوی که مچ پا را حمایت می کنند، بیش از حد بپیچند، بچرخند یا بغلطند. رباط یک ساختار الاستیک دارند که معمولاً در محدوده خود کشیده می شوند و سپس به وضعیت طبیعی خود باز می گردند.زمانی که یک رباط بیش از محدوده طبیعی خود کشیده شود، رگ به رگ شدن رخ می دهد. شدت رگ به رگ شدن مچ پا به تعداد رباط های درگیر و میزان پارگی رباط ها می تواند متفاوت باشد.
درجات پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
درجات پیچ خوردگی مچ پا به سه درجه تقسیم بندی می شود :
- پیچ خوردگی درجه یک –در این مرحله رباط ها کشیده شده اند، اما خوشبختانه فقط پارگی های میکروسکوپی صورت خواهد گرفت.در این مرحله ممکن است درد ، سفتی و حتی کمی تورم وجود داشته باشد. با این حال فرد همچنان می تواند بدون درد شدید روی پای خود راه برود اما این بدان معنا نیست که این عارضه به خودی خود درمان شود بلکه باید درمان های ساده خانگی را انجام دهد.
- پیچ خوردگی درجه دو – در این مرحله ، رباط های شما فقط بیش از حد کشیده نمی شوند، بلکه تا حدی پاره می شوند. در نتیجه در این مرحله، درد و تورم بسیار طولانی‌تر و کبودی روی مچ پا اتفاق خواهد افتاد. ممکن است بتوانید وزن کمی از روی پای خود بیاندازید اما تمامی وزن خود را نمی توانید چون با درد شدیدی مواجه می شوید .در زمان مراجعه به پزشک ،در حین معاینه ممکن است مچ پا کمی لرزش داشته باشد .
- پیچ خوردگی درجه سه – این مرحله در واقع بدترین اتفاق برای مچ پای شما رخ داده است.در این مرحله حداقل یک رباط به طور کامل پاره می شود ،حتی ممکن است در زمان آسیب صدای ترکیدن رباط را شنیده باشید.درد شدید، تورم و کبودی به صورت دائمی ایجاد می شود و اینکه به احتمال زیاد شما قادر به راه رفتن نخواهید بود چراکه به طور قابل توجهی مچ پا لرزان وناپایدار شده است .
انواع مختلف پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
پیچ خوردگی داخلی مچ پا:
پیچ خوردگی داخلی یعنی غلتیدن روی قسمت داخلی پا که منجر به انحراف و آسیب دیدگی مچ پا می شود . معمولا این پیج خوردگی در حین راه رفتن به دلیل پوشیدن کفش نامناسب و یا زمانی که پا روی پای کسی می گذارید ،اتفاق می افتد و در نتیجه رباط های داخلی مچ پا بیش از حد کشیده می شوند .
پیچ خوردگی جانبی مچ پا:
پیچ خوردگی به صورت وارونه در مفصل رخ میدهد ،یعنی غلتیدن به روی قسمت بیرونی و ایجاد آسیب دیدگی روی مچ پا می شود . به محض پیچ خوردگی سریعا محل دچار تورم شده ودرد به سراغتان می آید و کمی بعد کبودی ایجاد می شود . ممکن است در حین این اتفاق صداهایی را نیز بشنوید .(یک قانون کلی وجود دارد که هر چه تورم وکبودی هایی که بعدا ایجاد می شود بیشتر باشد ،ترومای بافتی نیز بیشتر می شود .) به دلیل اینکه مفصل مچ پا دچار کاهش دامنه حرکتی و تورم شده است در چند روز اول راه رفتن روی پا و انداختن وزن روی آن دردناک خواهد بود.
رگ به رگ شدن مچ پا بالا (آسیب های سندسموز):
این نوع از پیچ خوردگی می تواند ناشی از مقادیر شدید ورژن و دورسی فلکشن باشد که رباط های بین استخوان درشت نی و نازک نی، یعنی غشای بین استخوانی و رباط ها را درگیر می کند. این پیچ خوردگی یا رگ به رگ شدن رایج نیست و معمولا در افراد ورزشکار بیشتر دیده شده است .
علت پیچ خوردگی مچ پا
بیشتر رگ به رگ شدن ها (پیچ خوردگی ) در زمانی اتفاق می افتد که پایی که ثابت است به طور ناگهانی یک حرکت سریع انجام دهید مانند زمانی که فوتبال بازی می کنید .در اغلب اوقات مچ پا به سمت بیرون و خود پا به سمت داخل می چرخد واین باعث کشیدگی و پارگی در رباط های بیرونی مچ پا می شوند .
همچنین پوشیدن کفش های نامناسب در هنگام پیاده روی می تواند باعث کشیدگی رباط ها می شود .
علائم پیچ خوردگی مچ پا
بعد از پیچ خوردگی مچ پا، ممکن است موارد زیر را رخ دهد:
- ایجاد درد در منطقه آسیب دیده بلافاصله بعد از پیچ خوردگی
- به وجود امدن تورم.
- به وجود آمدن کبودی در درجات 2و3 پیچ خوردگی
- عدم تحمل وزن بدن روی پای آسیب دیده.
- در موارد شدیدتر ایجاد لرزش و ناپایداری
- ضعف و ناتوانی
- ایجاد سفتی وسختی در ناحیه آسیب دیده
- در رگ به رگ شدن های شدید صدای پاره شدن را می شنوید.
چگونه می توان از پیچ خوردگی مچ پا جلوگیری کرد ؟
مناسب ترین راه برای پیشگیری از پیچ خوردگی مچ پا، حفظ قدرت و تعادل خوب عضلات است. اقداماتی که به جلوگیری از پیچ خوردگی کمک می کند شامل:
- قبل از هر فعالیتی(ورزشی یا غیر ورزشی ) حتما بدن خود را کاملاً گرم کنید.
- انجام دادن تمرینات تقویتی که موجب افزایش ثبات مچ پا می شود .
- در زمان پیاده روی ، دویدن یا کارکردن بر روی سطح ناهموار به دقت روی درست راه رفتن توجه کنید.
- از کفش های حمایتی (پشتیبانی مناسب) برای فعالیت های خود انتخاب کنید .
تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
هنگامی که فرد دچار درد و تورم در مچ پا شده است باید به پزشک مراجعه کند .پزشک سوالاتی در مورد چگونگی آسیب از شما می پرسد و یک معاینه دقیق روی پا و مچ پا انجام می دهد تا بتواند به خوبی مشکل رخ داده را تشخیص دهد. در این معاینه ممکن است به دلیل تورم والتهابی که وجود دارد ،دردناک باشد و اغلب به شکل زیر انجام می گیرد :
- مشاهده پزشک : پزشک مچ پای آسیب دیده با مچ پای دیگر شما مقایسه می کند. در اغلب موارد مچ پای رگ به رگ شده متورم و کبود می باشد.
- حساس به لمس کردن : اصولا در منطقه ی آسیب دیده ،رباط های آسیب دیده به لمس حساس هستند. بنابراین پزشک با آرامی تمامی ناحیه های مچ پا را فشار می دهد تا مشخص شود که کدام رباط آسیب دیده است.
- تست دامنه حرکت : پزشک در این تست مچ پای مراجعه کننده را در جهت های مختلف حرکت می دهد تا دامنه حرکتی را بسنجد و رباط آسیب دیده را مشخص کند. اما ، ممکن است حرکت دادن مچ پا به علت سفتی و تورم با دشواری همراه باشد .
- تست پایداری : پزشک برای اینکه پایداری مفصل مچ پای شما را ارزیابی کند ،ممکن است مچ پای شما را باروشی کنترل شده در چندین جهت دستکاری کند و یا بکشد .
پزشک ممکن است بتواند بر اساس میزان تورم، درد، کبودی و ثبات شدت پیچ خوردگی مچ پا تشخیص دهد.اما اگر مشکلاتی مانند -عدم تحمل وزن یا حساس بودن در استخوان‌های پا و مچ پا دارید – پزشک برای رد اینکه شکستگی در پا وجود دارد یا خیر ، پزشک آزمایش های را به شما توصیه می کند.
این آزمایش ها شامل :
اشعه ایکس (x-ray): همانطور که می دانید اشعه ایکس از ساختارهای متراکم مانند استخوان عکس برداری می کند . پزشک بسته به علائم و معاینه ی انجام گرفته از فرد ،برای ارزیابی استخوان های مچ پا نیز این آزمایش را تجویز میکند چرا که در بعضی اوقات علائم های فرد مشابه شکستگی می باشد که تشخیص این دو از هم کار دشواری است .
اشعه ایکس استرس : پزشک توسط اشعه ایکس علاوه بر اینکه عکس برداری ساده از استخوان انجام می دهد ،یک عکس برداری استرسی نیز انجام می دهد .این تصویر ها در صورتی گرفته می شوند که مچ پا به صورت کنترل شده از جهات مختلف فشار و دستکاری می شود .در واقع با اشعه ایکس استرسی می توان فهمید که مچ پا به دلیل آسیب رباط ها ناپایدار هستند یا خیر
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). : پزشک نیازی به MRI برای تشخیص پیچ خوردگی مچ پا ندارد ،در واقع با این آزمایش می خواهد : بررسی کند – سایر ساختارها مانند غضروف و تاندون ها ی موجود در اطراف مچ پا ، میزان آسیب به رباط ها و ساختارهای متصل کننده به استخوان ساق پا و اینکه چرا بعد از 6 تا 8 هفته باوجود درمان های محافظه کارانه علائم هنوز باقی است .
مدیریت ودرمان
درمان خانگی – پزشک برای پیچ خوردگی های خفیف تر، درمان های خانگی را توصیه میکند. پروتکل RICE یک درمان خانگی محسوب می شود . این پروتکل شامل :
- استراحت : سعی کنید با راه نرفتن روی مچ پای آسیب دیده به آن استراحت دهید .در واقع در چند روز اول مچ پا را بی حرکت نگه دارید تا بافت های آسیب دیده استراحت کنند .
- استفاده از یخ : استفاده از کمپرس یخ برای کاهش تورم بسیار مفید است. باید بلافاصله بعد از آسیب دیدگی یخ روی موضع به مدت 20 تا 30 دقیقه قرار دهید .می توان اینکار را 3 یا 4 بار در روز انجام داد. در نظر داشته باشید که نباید یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار دهید.
- فشرده سازی : با استفاده از پانسمان‌های فشاری یا بانداژها می توان مچ پای آسیب‌دیده را بی‌حرکت کرد .این فشرده سازی باعث حمایت از مچ پا و کاهش تورم می شود .
- ارتفاع : حتی الامکان در 48 ساعت اول آسیب دیدگی مچ پای خود را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید . این ارتفاع به کنترل تورم کمک می کند.
مدیریت درمان در 3 مرحله – در اکثر پیچ خوردگی هایی که یک رباط درگیر شده باشد ،حتی اگر رباط دچار پارگی به طور کامل شده باشد (درجه 3) می توان بدون جراحی درمان را انجام داد.در صورتی که به طور مناسب بی حرکتی و توانبخشی را انجام دهد .در اینجا ما یک برنامه سه مرحله ای برای درمان تمامی پیچ خوردگی های مچ پا – از خفیف تا شدید -را ارائه داده ایم :
مرحله 1
- استراحت دادن به مچ پا و بی حرکت نگه داشتن آن به همراه استفاده از یخ برای یک دوره کوتاه
- برای پشتیبانی از مچ پا در پیچ خوردگی درجه 2، از یک وسیله پلاستیکی مانند بریس بادی استفده کنید.
- در پیچ خوردگی درجه 3 ممکن است که یک مدت کوتاه (معمولا بین 10 تا 14 روز) نیاز به گچ گرفتن مچ پا باشد.
- در اکثر موارد، تورم و درد معمولا 2 تا 3 روز زمان می برد که آرام گیرد . در این مدت راه رفتن و انداختن وزن روی پا می تواند دشوار باشد ، بنابراین بسته به شدت درد پزشک ممکن است عصا را توصیه کند
مرحله 2
- قطع کردن بیحرکتی مچ پا ، در این مرحله برای جلوگیری از سفتی ، مراجعه به فیزیوتراپی مهم است.
- اصولا این مرحله باید زود شوع شود که شامل توانبخشی عملکردی است که در موارد – تمرینات دامنه حرکتی ، تقویت ایزومتریک و تمرینات تعادل تمرکز دارد .
مرحله 3
- در این مرحله تمرینات تقویتی وتعادلی را پیچیده تر می کنیم و به تدریج فعالیت های قبل از آسیب را شروع می کنیم.ابتدا از فعالیت هایی که نیاز به چرخاندن مچ پا نباشد شروع شده و به تدریج فعالیت هایی که نیاز به چرخش های ناگهانی دارند انجام می شود.
- در ابتدای کار بهتر است در هنگام فعالیت های ورزشی یا غیر ورزشی ، از بریس استفاده شود .
این برنامه درمانی سه مرحله ای – برای رگ به رگ شدن های جزئی : 2 هفته و برای آسیب های شدیدتر : 6 تا 12 هفته زمان ببرد.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) – با مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می توان درد و تورم را کنترل کرد.با کاهش درد وتورم عملکرد مچ پا نیز بهتر می شود ، بنابراین نسبت به داروهای ضد درد مخدر گزینه بهتری خواهد بود .
فیزیوتراپی – در حالت ایدال بهترین زمان برای مراجعه به فیزیوتراپی 48 ساعت بعد از آسیب دیدگی است .با مراجعه زود می توان از عوارضی که در آینده بروز می کند (مانند درد مداوم ،سفتی و ضعف در مچ پا) پیشگیری کرد.فیزیوتراپیست ها می توانند شدت آسیب ، بی ثباتی و هرگونه نقص عملکردی را ارزیابی کنند ونسبت به آن برنامه ای درمانی طراحی کنند ،تا به بهترین و راحتترین شکل ممکن بهبودی حاصل شود .
درمان جراحی – برای درمان پیچ خوردگی مچ پا خیلی کم پیش می آید که از جراحی استفاده کنند . در واقع جراحی زمانی توصیه می شود که – پس از ماه ها توانبخشی و درمان غیر جراحی بهبودی حاصل نشده ، پیچ خوردگی های مچ پا که با بی ثباتی سندزموزیس مچ پا مواجه هستند ویا اینکه پیچ خوردگی های شدیدی که همراه با آسیب دیگری (مانند آسیب غضروف مچ پا یا پارگی تاندون ) باشد .
پزشک ممکن است از گزینه های زیر برای جراحی زیر استفاده کند :
- آرتروسکوپی – در این جراحی پزشک از یک دوربین به نام آتروسکوپ استفاده کرده تا درون مفصل مچ پا را بررسی کند تا بتواند جراحی را نحو احسن انجام دهد .
- تعمیر / بازسازی – پزشک ممکن است تشخیص دهد که می تواند رباط پاره شده را با بخیه ترمیم کند ویا آن را با پیوند بافتی دست آمده از سایر رباط ها ویا تاندون های موجود در اطراف مچ پا بازسازی کند .
بعد از جراحی باید مواردی را رعایت کرد :
بی حرکتی : اصولا بعد از جراحی برای یک مدت باید مچ پای خود را بی حرکت نگه دارید . با اینکار در واقع از رباط های بازسازی شده محافظت می کنید . پزشک ممکن است مچ پای شما را گچ بگیرد ویا دستگاه محافظ را توصیه کند . در این مدت حتما دستورات پزشک را رعایت کنید و از تحرک زود هنگام یا انداختن وزن روی مچ پا خود داری کنید .
توانبخشی.(فیزیوتراپی) : بعد از یک دوره بی حرکتی پزشک ،مراجعه به فیزیوتراپی را توصیه می کند .با انجام فیزیوتراپی بعد از جراحی می توانید به عملکرد قبل از آسیب بازگردید .مدت زمان بهبودی هر فرد به میزان آسیب و نوع جراحی انجام شده بستگی دارد .ممکن است هفته ها یا ماه ها زمان ببرد تا بهبودی حاصل شود .
نقش فیزیوتراپی در درمان پیچ خوردگی مچ پا
زمانی که درد و تورم مچ پا کاهش پیدا کرد ، پزشک مراجعه به فیزیوتراپی را توصیه می کند . فیزیوتراپ با انجام تمرینات توانبخشی ، دامنه ی حرکتی و قدرت مچ پا به تدریج باز می گرداند .فیزیوتراپ ابتدا سابقه پزشکی بیمار و مقدار آسیبی که به مچ پا وارد شده را بررسی می کند و طبق ان برای بیمار برنامه ایی درمانی می چیند . این برنامه شامل تمرینات کششی و تقویتی است که برای بهبود انعطاف پذیری، قدرت و حس عمقی (تعادل) استفاده می شود. این تمرینات به شرح زیر است :
- اولین حرکاتی که فیزیوتراپ برای شما انجام می دهد ، تمریناتی برای جلوگیری از سفتی در مچ پا که دامنه حرکتی یا حرکات کنترل شده مچ پا بدون مقاومت است.
- تمرینات تقویتی : هنگامی که تورم و درد رو به بهبودی باشد، تمریناتی برای تقویت عضلات و تاندون ها که در جلو و پشت ساق و مچ پا هستند به برنامه درمانی فرد اضافه می شود. اگر انجام این تمرینات ، بیش از حد برای فرد دشوار باشد، ممکن است در تمرینات از آب استفادهمی کنند تا از تنش آن کم کنند .
- آموزش حس عمقی (تعادل): اگر فردی تعادل ضعیفی داشته باشد مکرر دچار پیچ خوردگی های مچ پا می شود .یک تمرین ساده برای تعادل -ایستادن روی پای آسیب دیده در حالی پای دیگری را بالا آورده اید و دستان خود را از هم باز کرده اید . در این مرحله فیزیوتراپ از تخته های تعادل استفاده می کند .
تمرینات استقامتی و چابکی: در زمانی که بیمار در مچ پا درد و تورمی نداشته باشد ،فیزیوتراپ ممکن است تمرینات چابکی را به تدریج به اضافه کند . هدف این تمرینات – چابکی ، قدرت گرفتن ساق و مچ پا و بهبود تعادل در طول زمان است
نمونه ایی از تمرینات فیزیوتراپی در اینجا آورده شده است ،که شما می توانید آنها را در منزل هم انجام دهید :
سوالات متداول
بعد ازپیچ خوردگی مچ پا چند مدت بعد از آن می توانم پیاده روی کنم ؟
این موضوع فقط به این بستگی دارد که درجه آسیب و شدت آن چه مقدار است . پیشنهاد من است که زمانی پیاده روی را شروع کنید که درد نداشته و یا درد قابل تحمل باشد . اما تا ۴۸ ساعت بعد از پیچ خوردگی نباید پیاده روی کرد و باید استراحت کنید .
آیا نیاز هست که مچ پای پیچ خورده را در شب ببندیم؟
فشرده سازی مچ پای آسیب دیده به کاهش تورم کمک می کند اما استفاده در شب ضروری نیست .
ماساژ و آب گرم برای پیچ خوردگی مچ پا بعد از آتل مناسب است؟
بله. اینکار می‌تواند باعث آرامش شود .
چه ورزش هايي را انجام بديم تا پيچ خوردگي پا خوب شود؟
یک نوار مقاومتی را در اطراف انتهای هر پا قرار دهید.مطمئن شوید که پاهایتان از هم فاصله دارند و بنابراین کشش روی باند وجود دارد.وقتی پای آسیب‌دیده را به سمت بیرون می‌چرخانید و از بدن دور می‌کنید، از پای سالم به عنوان لنگر استفاده کنید.سپس پا را به آرامی به حالت اول برگردانید و تکرار کنید.
بایستید و پاها را به اندازه عرض لگن باز کنید.با استفاده از ماهیچه های اصلی خود، به آرامی عضلات پایینی خود را در حالی که وزن خود را به سمت پای آسیب دیده منتقل می کنید، سفت کنید.اگر می توانید تعادل و باسن خود را در یک سطح نگه دارید، پای دیگر را بلند کنید و این وضعیت را حفظ کنید.اجازه ندهید زانو یا لگن خم شود.
بايستيد و دست هاي خور ا به ديوار بچسبانيد پاي چپ خود را بالا كشيده و با پاي راست كل بدن را به بالا با كمك دست خود ببريد.
روی یک پله بایستید و به توپی پا تکیه دهید تا روی لبه کشیده شود.زانو را صاف نگه دارید، این پاشنه را پایین بیاورید تا زمانی که در ساق پا احساس کشیدگی کنید.این موقعیت را حفظ کنید.
در آخر
همانطور که در مقاله خواندید زمانی که مچ پای شما به طور ناگهانی چرخید و بعد از آن ملتهب و دردناک شد ،به احتمال قوی مچ پای شما پیچ خورده است . این به این معنی است که رباط مچ پای شما کشیده شده و احتمالا پاره شده است .یکی از شایع ترین علت های پیچ خوردگی در مچ پا ، آسیب به صورت وارونه است – زمانی که مچ پا به سمت بیرون می چرخد ولی خود پا به سمت داخل . بعد از آسیب تا ۴۸ ساعت مچ پا دردناک خواهد بود که می توان با گذاشتن یخ روی موضع درد وتورم آن را کاهش داد . مراجعه زود هنگام به فیزیوتراپی می تواند از عوارضات بعدی جلوگیری کرد و قدرت و دامنه ی حرکتی مچ پا را برگرداند . شما می توانید از طریق تخصصِی ترین موسسه یعنی كلينيك فیزیوتراپی باران با فیزیوتراپیست های ما در ارتباط باشید واز مشاوره و معاینه ی فیزیوتراپی رایگان استفاده نمایید تا به راحتترین شکل ممکن درمان شوید .
بدون دیدگاه